ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน (Universal Declaration of Human Rights หรือ UDHR) คือเอกสารที่ทั่วโลกตกลงใช้ร่วมกันเป็นแนวทางไปสู่เสรีภาพและความเท่าเทียม โดยการปกป้องสิทธิมนุษยชนของทุกคนในทุกแห่งหน นับเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ที่นานาประเทศเห็นพ้องต้องกันว่าสิทธิและเสรีภาพเป็นสิ่งที่ต้องได้รับการปกป้องเพื่อให้มนุษย์สามารถมีชีวิตอยู่ได้อย่างเสรี เท่าเทียมและมีศักดิ์ศรี

ปฏิญญาฯ ฉบับนี้ได้เริ่มการร่างกันมาตั้งแต่ปีค.ศ. 1946 โดยในตอนแรกอาศัยคณะกรรมการที่มาจากประเทศมากมาย รวมถึงสหรัฐอเมริกา เลบานอนและจีน ต่อมาคณะร่างปฏิญญาฯ ก็เริ่มขยายใหญ่ขึ้นโดยรวมผู้แทนจากออสเตรเลีย ชิลี ฝรั่งเศส สหภาพโซเวียตและสหราชอาณาจักร เพื่อให้เอกสารฉบับนี้ได้มาจากการมีส่วนร่วมจากผู้คนในทุกมุมโลก รวมไปถึงความหลากหลายของวัฒนธรรม ศาสนาและการเมือง ปฏิญญาฯ ฉบับนี้ถูกหารือโดยสมาชิกทั้งหมดของคณะกรรมาธิการสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ และในที่สุดก็ได้รับการรับรองโดยที่ประชุมสมัชชาใหญ่ขององค์การสหประชาชาติซึ่งเพิ่งก่อตั้งขึ้นใหม่เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม ค.ศ. 1948 เพื่อตอบสนองต่อ “การกระทำอันป่าเถื่อน […] ที่สร้างความสะเทือนขวัญต่อมโนธรรมของมนุษยชาติ” ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง การรับรองครั้งนั้นได้สร้างความตระหนักว่าสิทธิมนุษยชนคือรากฐานของเสรีภาพ ความยุติธรรม และสันติภาพ

ปฏิญญาฯ ฉบับนี้ได้อธิบายสิทธิ เสรีภาพและรับรองสิทธิมนุษยชนในด้านต่างๆ จำนวน 30 ข้อ ซึ่งมนุษย์ทุกคนพึงมีและไม่มีใครสามารถพรากมันไปจากเจ้าของได้ สิทธิเหล่านี้ได้เป็นรากฐานสำคัญของกฎหมายระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชนจวบจนปัจจุบัน ปฏิญญาฯ ฉบับนี้ยังคงบังคับใช้อยู่และเป็นเอกสารที่ได้รับการแปลมากที่สุดในโลก

อนาคตของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

มรดกของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนได้ท้าทายให้เราก้าวไปข้างหน้าในเชิงรุกมากขึ้น ปฏิญญาฯ ฉบับนี้เรียกร้องให้เราต่อต้านการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกิดขึ้นทั้งในระดับโลก ระดับระหว่างประเทศและระดับท้องถิ่น แต่นั่นยังไม่เพียงพอ เพราะปฏิญญาฯ ฉบับนี้ยังขอให้เราร่วมกันสกัดกั้นการสร้างระเบียบโลกที่ก่อให้เกิดอภิสิทธิ์และความอยุติธรรมจากอดีตกลา การละเมิดสิทธิและการปิดกั้นเสียงของนักปกป้องสิทธิ อีกทั้งยังเรียกร้องให้เราปฏิรูประบบธรรมาภิบาลโลก ด้วยการจินตนาการใหม่ การสร้างสรรค์นวัตกรรมและการเป็นผู้นำ

เราสามารถทำได้ และเราจำเป็นต้องทำ เราต้องสร้างภาวะผู้นำที่กล้าหาญและมีวิสัยทัศน์ สถาบันและระบบที่สามารถปกป้องโลกของเราไว้เพื่อคนรุ่นต่อไป และจากทุกสิ่งที่สร้างความทุกข์ทรมานแก่เรา.

ปฏิญญาฯ ฉบับนี้ถูกออกแบบมาเพื่อทำอะไร?

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนเป็นเสมือนเสาหลักบอกทาง เพราะเป็นครั้งแรกของโลกที่มนุษยชาติได้ตกลงร่วมกันว่ามนุษย์ทุกคนล้วนมีเสรีและความเท่าเทียมกัน โดยไม่คำนึงถึงเชื้อชาติ เพศ สีผิว ศาสนา หรือเอกลักษณ์ใดๆ

สิทธิและเสรีภาพ 30 ข้อที่ระบุไว้ในปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน รวมถึง สิทธิที่จะไม่ถูกทรมาน สิทธิในเสรีภาพในการแสดงออก สิทธิในการศึกษา และสิทธิในการขอลี้ภัย นอกจากนี้ยังครอบคลุมสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง เช่น สิทธิในชีวิต เสรีภาพ และความเป็นส่วนตัว รวมทั้งสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม เช่น สิทธิในความมั่นคงทางสังคม สุขภาพ และการมีที่อยู่อาศัยที่เพียงพอ

แล้วคุณรู้จักสิทธิของคุณไหม?

สิทธิมนุษยชนทั้ง 30 ข้อที่ได้ระบุไว้ข้างต้นสามารถจำแนกออกได้เป็น 5 ประเภท ประกอบด้วย 

1. สิทธิพลเมือง (Civil Rights) เช่น สิทธิในชีวิตและร่างกาย สิทธิในกระบวนการยุติธรรม สิทธิในการได้รับสัญชาติ เป็นต้น 
2. สิทธิทางการเมือง (Political Rights) เช่น เสรีภาพในการแสดงออกและแสดงความคิดเห็น เสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบ เสรีภาพในการรวมกลุ่ม สิทธิในการเลือกตั้ง เป็นต้น
3. สิทธิทางเศรษฐกิจ (Economic Rights) เช่น สิทธิในการมีงานทำและได้รับค่าจ้างอย่างเป็นธรรม สิทธิในการเป็นเจ้าของทรัพย์สิน เป็นต้น
4. สิทธิทางสังคม (Social Rights) เช่น สิทธิในการได้รับการศึกษา เสรีภาพในการเลือกคู่ครองและสร้างครอบครัว สิทธิในการได้รับหลักประกันด้านสุขภาพ เป็นต้น 
5. สิทธิทางวัฒนธรรม (Culture Rights) เช่น สิทธิในการพักผ่อนหย่อนใจ สิทธิในการเลือกนับถือศาสนา เป็นต้น 

สิทธิมนุษยชนเป็นสากล ไม่อาจแบ่งแยกได้และพึ่งพากันเสมอ

สิทธิมนุษยชนทุกข้อมีความสำคัญเท่าเทียมกัน และรัฐบาลทุกประเทศต้องปฏิบัติต่อสิทธิมนุษยชนอย่างเป็นธรรมและเท่าเทียมกัน บนพื้นฐานเดียวกันและให้ความสำคัญเท่าเทียมกัน รัฐทุกประเทศมีหน้าที่ส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนสำหรับทุกคนโดยไม่เลือกปฏิบัติ ไม่ว่าจะอยู่ในระบบการเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรมใดก็ตาม หนึ่งในบรรทัดฐานสำคัญที่เป็นหัวใจของสิทธิมนุษยชนทุกข้อที่ระบุไว้ในปฏิญญาฯ ฉบับนี้ก็คือมนุษย์ทุกคนมีสิทธิโดยที่ใครก็ไม่อาจพรากไปจากเจ้าของได้ 

ดังนั้น ไม่ว่ามนุษย์จะมีข้อแตกต่างใดๆ ก็ตาม ก็มีหลักการพื้นฐานหนึ่งที่อยู่เบื้องหลังสิทธิทั้งหมดที่ระบุไว้ในปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน นั่นคือ มนุษย์ทุกคนมีสิทธิที่เท่าเทียมกันที่ไม่อาจละเมิดได้ ซึ่งหมายความว่าสิทธิมนุษยชนนั้นเท่าเทียมกันสำหรับผู้ชาย ผู้หญิงและเด็กทุกคนทั่วโลก ไม่ว่าพวกเขาจะอยู่ในสถานการณ์ใดก็ตาม

และจะต้องไม่มีการแบ่งแยกใดๆ ทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นเชื้อชาติ สีผิว เพศ รสนิยมทางเพศหรืออัตลักษณ์ทางเพศ ภาษา ศาสนา ความคิดเห็นทางการเมืองหรือความคิดเห็นอื่นๆ สัญชาติหรือสังคม ฐานะ ชาติกำเนิด หรือสถานการณ์อื่นใด คำว่า “สากล” หมายถึงทุกคน ทุกหนทุกแห่ง

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนยังแสดงให้เราเห็นว่าสิทธิมนุษยชนมีความสัมพันธ์ที่ไม่อาจแบ่งแยกได้และต้องพึงพากันเสมอ ทั้ง 30 ข้อในปฏิญญาฯ ฉบับนี้มีความสำคัญเท่าเทียมกัน หากเสียไปแม้เพียงหนึ่งข้อ สิทธิที่เหลือก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน และไม่มีใครที่สามารถจะมาตัดสินให้สิทธิใดสำคัญกว่าสิทธิอื่นได้